Pomnik przyrody nieożywionej „Źródliska” w miejscowości Łany to jeden z wyróżniających się obszarów w Gminie Gościeradów. Wypływająca pod ciśnieniem hydrostatycznym woda, uruchamiająca warstwę luźnych piasków tworzy zjawisko bijących „gejzerów”. Ciekawostką jest fakt, że temperatura wody utrzymuje się na stałym poziomie i niezależnie od pory roku wynosi 10,20C– 10,30C.
,,ŹRÓDLISKA’’ w Łanach
Źródlisko w Łanach jest to źródło wywierzyskowe uznane jako pomnik przyrody nieożywionej w 1996 roku (Dz. Urz. Nr 1 poz. 3 z 1996 r. Wojewody Tarnobrzeskiego). Zajmuje obszar kilkudziesięciu metrów kwadratowych, a strefa ochronna wynosi około 5 arów. Położone jest na gruntach wsi Łany (przylegającej do Mniszka) i stanowi własność wspólnoty wiejskiej. Źródliska położone są na krawędzi Wyżyny Lubelskiej i usytuowane pod skarpą lewego zbocza doliny rzeki Tuczyn na wysokości 151 m n. p. m. Jest to źródło podpływowe rzadko spotykane na Roztoczu i Wyżynie Lubelskiej. Wypływająca pod ciśnieniem hydrostatycznym woda uruchamia warstwę luźnych piasków, tworząc rzadko spotykane na taką skalę zjawisko bijących źródeł tzw. gejzerów. Podczas badań jakościowych wód źródlanych w Łanach bardzo interesująca okazała się temperatura wody. Wynosi ona niezmiennie od lat i niezależnie od pory roku 10,2 – 10,3°C. Jest to najwyższa temperatura wody, nienotowana w żadnym źródle na terenie Roztocza i Wyżyny Lubelskiej! Woda z tych źródeł ma dobry smak i niską zawartość chlorków. W niektórych analizach wykazywane były wartości najniższe z notowanych w wodach źródlanych w Polsce (zawartość Cl jest niższa niż 3 mg/l).
Źródła w Łanach nie są wykorzystywane gospodarczo. Ze względu na to, iż jest to pomnik przyrody nieożywionej, miejsce zostało przeznaczone do małego ruchu turystycznego i jako miejsce wypoczynku dla mieszkańców. Od 2002 roku miejscem tym opiekuje się Stowarzyszenie Przyjaciół Gościeradowa. Od 2015 roku dzięki wsparciu finansowemu Gminy Gościeradów i pracy pracowników Urzędu Gminy oraz mieszkańców wsi Łany i Mniszek oraz innych sołectw systematycznie modernizowana i rozbudowywana jest baza turystyczna wokół Źródlisk. Obecnie znajdziemy tu altanki, ławki, stoły, miejsce na ognisko, zadaszony podest - scenę oraz drewniane mostki malowniczo przewieszone nad gejzerkami. Cała ta mała drewniana architektura doskonale wpisuje się w wiejski charakter tego miejsca i podkreśla jego naturalność. Na tablicy informacyjnej ustawionej przy jednej z altanek znajdziemy uzasadnienie ochrony tych źródeł:
Źródła w Łanach należą do dużych w skali regionu.
W połączeniu z morfologią, doliną rzeczną i pokryciem terenu stanowią istotny element estetyki krajobrazu.
Jest to rzadko spotykany w regionie duży wypływ ascensyjny (źródło podpływowe).
Osobliwy – jedyny obiekt w skali Wyżyny Lubelskiej i Roztocza pod względem termiki wody.
Bardzo ważny obiekt naukowo-dydaktyczny.
Należy także przypomnieć o zasadach obowiązujących w czasie pobytu na ,,Źródliskach”.
Zakazuje się:
Rozkopywania, rozorywania najbliższego otoczenia źródliska.
Lokalizowania w sąsiedztwie ,,dzikich” wysypisk śmieci lub rzucania śmieci wprost do źródeł.
Mycia sprzętu rolniczego przy źródłach.
Eksploatacji surowców mineralnych (piasku) w skarpie zbocza przylegającego do źródeł.
Niszczenia roślinności w źródłach i najbliższym otoczeniu.
Zasypywania wypływów źródlanych.
Budowy ujęć wodnych w samym źródlisku, bliskim jego otoczeniu, a zwłaszcza w kierunku dopływu wody do źródliska (kierunek do Salomina i Szczeckich Dołów).
Pogłębiania i skracania koryta rzeki Tuczyn na odcinku Łany - Mniszek.
Pojenia zwierząt w samym źródlisku.
Wznoszenia budowli hydrotechnicznych i piętrzeń wody poniżej źródeł, w wyniku których cofka spiętrzenia objęłaby chroniony obszar źródliska.
Nakazy:
Nakazuje się utrzymywanie czystości przy źródłach – pomniku przyrody nieożywione.
Do Źródlisk w Łanach można dojechać drogą powiatową nr 2711 Gościeradów - Kosin. Po prawej stronie od drogi powiatowej, przed wjazdem na Źródliska, znajduje się parking, gdzie można pozostawić samochód. Naprawdę warto tu przyjechać, by odpocząć w tym malowniczym miejscu. Warto pamiętać, że w lecie na Źródliskach panuje przyjemny chłód, a zimą woda nie zamarza.
Magdalena Majcher
